Wat is een acute hartstilstand en hoe kun je die herkennen?
“Het is te herkennen, omdat iemand plotseling in elkaar zakt. Hij heeft dan vaak een soort snurkende ademhaling en is volledig buiten bewustzijn. Het is belangrijk om meteen te kijken of er nog ademhaling is, door bijvoorbeeld een hand voor de mond te houden. Daarnaast is het van belang om te kijken of er nog een hartactie is door aan de slagader in de hals te voelen.”

Waarom gebeurt het?
“Meestal heeft het met een fatale hartritmestoornis te maken. Normaal gesproken is er een gecoördineerde hartprikkel, maar bij een hartstilstand is de hartprikkel zo chaotisch, dat de hartkamers niet meer tot samentrekking komen, waardoor het hart geen bloed meer uitpompt. Dat noemen we een hartstilstand, maar in feite trilt dan elke vezel van het hart onwillekeurig. Het hart vibreert nog wel, maar pompt niet meer, waardoor er geen zuurstof meer door het lichaam wordt vervoerd. Als het te lang duurt, voordat zuurstofrijk bloed je hersenen bereikt, vindt er hersendood plaats en dat is al na een paar minuten het geval. Dus er moet direct actie worden ondernomen.”

Wat moet er dan gebeuren?
“Een combinatie van beademing en hartmassage. Maar dan moet er dus iemand op het veld staan, die dat kan en dat is vaak niet het geval. Het ideaalbeeld is, dat er bij elke wedstrijd iemand aanwezig is, die dat beheerst. Daarnaast moet als de bliksem de GG en GD gewaarschuwd worden en de op de club aanwezige AED, Automatische Externe Defibrillator, worden gehaald, waarmee de ritmestoornis ongedaan kan worden gemaakt. Die apparaten kunnen nu door leken worden gebruikt, dus het zou goed zijn als bij elke club minimaal één AED aanwezig is.” Een AED is een apparaat, waarmee een elektrische schok aan het hart kan worden toegediend, indien er sprake is van een levensbedreigende hartritmestoornis. Het hart kan na de stroomstoot weer zelf proberen een hartritme te krijgen. Met de komst van de AED is het voor omstanders mogelijk snel en adequaat te reageren bij een plotselinge hartstilstand. Nog voordat de ambulance ter plaatse is, kan men al beginnen met reanimeren en defibrilleren. Snelle reanimatie (beademen en hartmassage) en het gebruik van een AED vergroot het overlevingspercentage aanzienlijk.

Hoe vaak gebeurt het?
“Het probleem is dat we in Nederland geen registratiesysteem hebben van acute hartdoden in relatie met sportbeoefening. Maar voorzichtige schattingen gaan uit van 150 à 200 keer per jaar. Ik denk, dat het probleem wordt onderschat en vermoed, dat het vaker gebeurt.”

Wat kun je zelf doen om het te voorkomen?
“Dat hangt er vanaf. Er zijn mensen die een aangeboren hartziekte hebben, maar het nog niet weten en die manifest kan worden door intensieve lichamelijke inspanning. Vaak blijkt, dat achteraf al signalen zichtbaar waren, bijvoorbeeld door hartritmestoornissen. Maar er zijn ook mensen bij wie acute hartstilstand in de familie vaker is voorgekomen. Zij weten, dat ze wellicht een verhoogd risico lopen. Dan heb ik het met name over mensen onder 35 jaar. Mensen, die ouder zijn, lopen een verhoogd risico door bijv. vernauwingen in de kransslagaderen. Sinds januari 2005 hebben we een werkgroep ‘Preventieve cardiovasculaire screening en sport’. We proberen mensen te leren herkennen of ze een verhoogd risico lopen.”

Je kunt een cursus volgen om te leren hoe je in eerste instantie moet handelen. Kost dat veel tijd?
“Nee, hoor, het is in een avond geleerd. Je leert een hartstilstand herkennen en hoe je de combinatie mondbeademing en hartmassage toepast. En je leert met een AED te werken. Eigenlijk zou er altijd iemand op een club moeten zijn, die dat kan. Bijvoorbeeld de coach, of scheidsrechters”.

Aanvullende info: Waar worden de cursussen gegeven? Dat gaat onder meer via het Oranje Kruis. Voor meer info surf naar www.ehbo.nl. Ook verzorgen afdelingen van het regionale ambulancevervoer vaak reanimatiecursussen. Hetzelfde geldt voor de regionale afdelingen van de Nederlandse Hartstichting. In de huis aan huisbladen wordt regelmatig melding gemaakt van de organisatie van EHBO-cursussen en reanimatie cursussen.